Yurt dışında lisan eğitimi almak isteyen gençlerin gidecekleri üniversiteleri iyi araştırması gerekiyor. Özellikle yurt dışında gidecekleri üniversitelere Yükseköğretim Kurulu’nun (YÖK) denklik verip vermediği en önemli konuların başında geliyor. Yurt dışında öğrenim görmek isteyen adaylar, yurt dışı yükseköğretim kurumlarının YÖK tarafından tanınıp tanınmadığına ilişkin bilgilere e-Devlet sistemindeki Okul Tanıma Belgesi Sorgulama bağlantısından erişebilecekleri gibi YÖK’e dilekçe ile başvurmaları hâlinde yazılı olarak da bilgi alabilmektedirler.
YÖK, Odatv’ye gönderdiği açıklamada yurtdışında bir üniversitede lisans eğitimi alanların denklik başvurularını değerlendirirken öncelik verdikleri kıstası şöyle anlatıyor:
“Yurtdışındaki değişik ülkelerden çok farklı eğitim sistemlerine sahip yüzlerce yükseköğretim kurumundan alınan diplomaları değerlendirirken kendi diplomalarımızın ve iş gücü piyasamızın kalitesini korumak adına, gelen her başvuruda diplomanın zorunlu kazanımlarının kazanılıp kazanılmadığı, mezun olunan bölümün asgari kalite standartlarını taşıyıp taşımadığı konusunda emin olmak adına bir dizi işlemlere tabi tutmak zorundayız. Bu bakımdan karara bağladığımız başvuruların bir kısmı doğrudan denklik ile sonuçlanırken, yurt dışındaki ülkelerde olduğu gibi özellikle meslek icrası gerektiren ‘Tıp doktorluğu, ‘Sağlık alanları’, ‘Diş Hekimliği’, ‘Hukuk’, ‘Mühendisli”, ‘Öğretmenlik’, ‘Mimarlık’, ‘Eczacılık’, ‘Veteriner Hekimlik’ diplomalarında başvuru sahibinin seviyesinin ve yeterliliğinin belirlenmesine yönelik olarak Seviye ve Yeterlilik Belirleme Sistemi (SBYS) içinde başvuru sahibi sınav, staj, ders tamamlama vb. gibi uygulamalardan bir ya da bir kaçına tabi tutulmaktadır.”
2022 YILINDA 324 RET KARARI VERİLDİ
Özellikle Balkanlar ve Rusya ve Azerbaycan gibi ülkelerdeki çeşitli üniversitelerde okuyanların denklik başvuruları çok dikkatli bir şekilde değerlendiriliyor. YÖK’e diploma denklik başvurusu yapanlar hakkında 2022 yılının ilk 7 ayında 1132 sınav kararı verildi. Yabancı yeterlikler değerlendirilirken doğrudan denklik ya da ret kararı almadan önce, başvuru sahibinin yetkinliğinin ölçülmesi hedefleniyor. Bunların yanında sahte belge, tanınmayan okul ya da program, akademik teamüle ve mevzuata aykırı yatay ve dikey geçiş, eğitim görülen ülkede yetersiz kalış süresi ve eğitimin niteliğindeki yetersizlikler gibi nedenlerden dolayı ret kararı verilmektedir. Bu şekilde 1998 yılından bugüne kadar toplam 4875 kişinin başvurusu reddedildi. Son üç yıl içinde 2020 yılında 433, 2021 yılında 532, 2022 yılının 324 ret kararı verildi.
DENKLİK BAŞVURU SÜRECİ NASIL İŞLEMEKTEDİR
Denklik başvurusu sonrası; diploma ve transkriptin mezun olunan üniversiteden araştırılmasına ilişkin aşama teyit aşamasıdır. Bu işlem ilgili ülkede bulunan dış temsilcilikler aracılığı ile yapılmaktadır. İl emniyet müdürlüğünden alınan yurt dışı giriş ve çıkış bilgileri, pasaportun işlem görmüş sayfaları ve varsa başka belgeler üzerinde yapılan inceleme örgün eğitimin şartlarının sağlanıp sağlanmadığı bakımından önemlidir.
Diplomayı veren kurumun, mezun olunan alan ve derece, eğitim süresi, ders içeriği, alınan AKTS, toplam eğitim ve uygulama saatini gösteren transkript ve varsa diploma eki ile ilgili diğer resmi belgeler üzerindeki detaylı inceleme, farklı üniversitelerde görev yapmakta olan öğretim üyelerinden oluşan alana özgü komisyonlar tarafından yapılmaktadır.
HANGİ DURUMDA DOĞRUDAN DENKLİK İŞLEMI YAPILIR
Yukarıda bahsettiğimiz konu YÖK’ün doğrudan denklik vermediği üniversiteler için geçerli bir durum. YÖK’ün doğrudan denklik verdiği okullarda bu durumla karşılaşılmıyor. YÖK’ün doğrudan denklik işlemi yapılması içim aradığı kriterler şöyle:
– Eğitme başlanılan yıl YÖK tarafından belirlenmiş sıralama kuruluşlarınca yapılan dünya üniversite sıralamalarının ilk 1000 dilimindeki üniversitelerden alınan diplomalara,
– YÖK’ün tescil yetkisi verdiği ya da tescil yetkisini kabul ettiği uluslararası kalite güvencesi kuruluşları tarafından akredite edilen programlardan alınmış diplomalara,
-Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sistemi Kılavuzu’nda yer alan yurt dışı programına yerleştirilmiş veya bu programlara yerleştirilen en son öğrencinin aldığı puanı alarak aynı yıl aynı programa kayıt yaptıranların aldıkları diplomalara doğrudan denklik işlemi uygulanır.
DENKLİK İŞLEMİNİN REDDEDİLDİĞİ DURUMLAR NELERDİR
Birçok insan dört yıllık üniversite okumak için yurtdışında çeşitli üniversitelere gidiyor. Ancak orada aldığı diplomanın ülkesinde bir kağıt parçasından ibaret olup olmadığını iyi anlaması için YÖK’ün denklik işlemini reddettiği durumları iyi bilmeli.
YÖK şu durumlarda denklik işlemini reddediyor:
– YÖK tarafından tanınmayan bir kurumdan alınan diplomalar için yapılan başvurular,
– Açık öğretim ve dışarıdan eğitim gibi devam zorunluluğu bulunmayan bir eğitim sonunda alınan diplomalar için yapılan başvurular,
– Öğrenim süresince kullanılan pasaportun/pasaportların ve il emniyet müdürlüğünden alınan giriş-çıkış dökümünün incelenmesi sonucunda eğitim-öğretim dönemi için öğrenim görülen ülkede bulunma süresinde eksiklik tespit edilenlerin başvuruları,
– Meslek eğitimini içeren ve alınmış olduğu ülkede bir üst öğrenime geçişe izin vermeyen veya Türkiye’deki akademik derecelere karşılık gelmeyen ara derecelere ilişkin olarak yapılan denklik başvuruları,
– Belli alanlarda uzaktan eğitim yoluyla alınan diplomalara mevzuatta belirtilen şartlar sağlandığı takdirde denklik verilmesi mümkün olmakla birlikte; tıp doktorluğu, diş hekimliği, mühendislik, mimarlık, hukuk, eczacılık, öğretmenlik ve sağlık alanlarında uzaktan öğretim yoluyla alınan diplomalar için yapılan başvurular YÖK tarafından reddediliyor.
DENKLİK ALMAK İÇİN YAPILAN OYUNLAR
Bazı kişilerde diploma denkliği almak için çeşitlik yöntemler denemektedirler. En çok başvurulan yöntemlerin başında şunlar gelmektedir:
Sahte belge: Diploma ve transkriptin doğruluğu Dışişleri Bakanlığı dış temsilcilikleri aracılığı ile teyit edilmektedir. Teyidi olumsuz gelen başvuru reddedilmekte ve yasal işlem için Hukuk Müşavirliğine bildirilmektedir. Özellikle Ukrayna, Makedonya, Bosna Hersek, Bulgaristan, Rusya Federasyonu ülkelerinden her türlü sahte belge ile başvuru yapıldığı görülmektedir. Kurulumuzca ek bilgi ya da belge istendiğinde her türlü belge de yurt dışından temin edilerek Kurulumuza sunulmakta, belgelerin içeriğinin gerçekliği konusunda sıkıntı yaşanmaktadır.
Akademik teamül, etik ve mevzuata aykırı yatay ve dikey geçişler: Özellikle kendi imkanı ile yurtdışı üniversitelerine gidenler (Makedonya, Bosna Hersek, Bulgaristan) Türkiye’deki yatay ve dikey şartını ihlal ederek KKTC üniversitelerine yatay geçiş yaparak denklik talep etmektedirler. Sunmaları gereken sınav belgelerini ibraz edememekte ya da doğrulduğunun araştırılması zor muadil (SAT gibi) sahte belge temin etmektedirler.
Eğitim görülen ülkede yetersiz kalış süresi: Bosna Hersek, Makedonya, Kosova gibi ülkelerdeki başvuruların ret gerekçesini özellikle eğitim dönemi içinde o ülkede bulunma ve örgün öğretimde eğitime devam etme şartını yerine getirmeyen başvuru sahipleri oluşturmaktadır. Özellikle Hukuk alanında bu görülmektedir. Bu kişilerin de medyada yanlış yönlendirmeler yaptıkları gözlenmektedir.
Gıyabi, açıköğretim sonucunda alınan diplomalar: Azerbaycan, Rusya Federasyonu, Ukrayna gibi ülkelerden gelen bu başvurular reddedilmekte, kişiler ise örgün aldığını iddia etmekteler ancak yurt dışı giriş çıkış belgesi sunamamaktadırlar.
YARGIYA YAPILAN BAŞVURULAR REDDEDİLİYOR
YÖK’ün kriterlerine uymadığı için denklik başvurusu reddedilen bazı kişiler YÖK’ün kararını yargıya taşıdı. Ancak Yargı da YÖK’ün lehine karar verdi.
Örneğin; Kosova’da bulunan bir yükseköğretim kurumuna kendi imkânı ile kayıt olan ve burada bir yıl öğrenim gördükten sonra KKTC’de bulunan bir yükseköğretim kurumuna usule ve teamüle aykırı şekilde yatay geçiş yaparak buradan diploma alan ve başvurusu YÖK tarafından reddedilen bir adayın yargıya başvurması üzerine, Danıştay Sekizinci Dairesi başvuru sahibinin yaptığı yatay geçişin mevzuatında belirlenen kriterlere uygun olmadığı gerekçesi ile YÖK’ün işlemini hukuka uygun buldu.
Başka bir örnekte ise Ukrayna, Azerbaycan gibi ülkelerdeki uzaktan eğitim dışında devam zorunluluğu bulunmayan bir öğrenim programında alınan diplomanın denklik başvurularının reddine karşı açılan davalarda, yargı mercileri öğrenimin fiilen takibi gereken alanlarda bu şekilde diploma alınmasının akademik teamüllere aykırılık teşkil ettiği ve adayların mezun olduğu program türünün tam karşılığının Türkiye’de bulunmadığı gerekçeleri ile YÖK’ün lehine karar verdi.
Yargıya yapılan başka bir başvuru da ise İtalya’da faaliyet gösteren bir kurumdan alınmış diplomanın denklik başvurusunun reddi işlemine karşı açılan davada, Danıştay Sekizinci Dairesi başvuru sahibinin mezun olduğu kurumun YÖK tarafından tanınmadığı gerekçesi alınan kararı hukuka uygun buldu.