İran rejiminin, idamlara başvurmasına karşın önünü alamadığı özgürlükçü kalkışma, rejimin içindeki çatışmaları da gün yüzüne çıkardı. İran eski Savunma Bakan Yardımcısı Ali İstek Ekberi’nin, İngiliz istihbaratı M16 için casusluk yaptığı gerekçesiyle idama mahkum edilmesi de bu çerçevede ele alınabilecek bir gelişme. Ekberi, üç yıl evvel tutuklanmıştı.
İdamın en çok olduğu ülke
İran sözkonusu olduğunda bu şaşırılacak bir haber değil. Dünyanın en çok idam gerçekleştirilen ülkelerinden biri zira. Milletlerarası Af Örgütü’nün Mayıs 2022 tarihli bir raporunda, rejimin 2021 yılında 314 kişiyi idam ettiği, bu sayının bir evvelki yıla nazaran yüzde 20 daha fazla olduğu belirtiliyor. Bunların birden fazla uyuşturucuyla irtibatlı hatalarla ilgiliydi deniyor raporda. Geçtiğimiz hafta sonu İran, güvenlik işçisini öldürdürdükleri teziyle iki protestocu genci de idam etmişti. Bu infazların aceleye getirilmiş düzmece yargılamaların sonucu olduğunu herkes biliyor.
Ancak Ekberi’nin idama mahkum edilmesi alışılmış ki farklı. Eski Cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi periyodunda, yani 1997-2005 yılları ortasında Savunma Bakanı Yardımcısı olarak misyon yapıyordu Ekberi. 2019-2020 yılları ortasında tutuklanarak İngiliz istihbarat teşkilatı için casusluk yapmakla suçlanan Ekberi’nin, kabinesinde yer aldığı Hatemi reformcu olarak biliniyordu. Muhafazakarlarla aşırılıkçılar Hatemi’den nefret ediyordu, bilindiği üzere.
Her an asılabilir
Ekberi’nin eşi Meryem Akbari, İran’da idam mahkumları için bir infaz başlangıcı olan hücre hapsine nakledildiği için kocasının infazının yakın olabileceğini belirtiyor. Yani infaz eli kulağında. Tutuklama üç yıl evvel gerçekleşmiş olmasına karşın haberin artık yayılmasının nedeni nedir? Her şeyden evvel ülkede haftalardır süren protestolara katılanlara bir gözdağıdır elbette. İkincisi kalkışma periyodunun toz dumanı içerisinde “oldu bitti”ye getirilerek muhalif figürler ortadan kaldırmak istenmiş olabilir.
Bunu düşünmemize yol açan neden Ekberi’nin Hatemi devrinde Savunma Bakanlığı yapan, şimdilerde ise, üst seviye bir karar alma organı olan Yüksek Ulusal Güvenlik Konseyi’nin Sekreteri olan Ali Şamhani‘nin yakın çalışma arkadaşı olması. Şamhani’nin rejim içindeki rakiplerinin ona yakın olan Ekberi’ye siyasal nedenlerle idam cezası verdirmiş olabilecekleri belirtiliyor muhalif etraflarda.
İran medyasında Ekberi’ye yönelik suçlamalar ortasında “yeryüzünde fesat çıkarmak” suçlaması da var. Bu başlı başına idam cezasının yalnızca casusluk üzere bir suçlamadan dolayı verilmediğini ispatlar. Zira bu suçlama İranlı yetkililer tarafından İslami kuralların ihlal edilmesiyle ilgili olanlar da dahil olmak üzere bir dizi cürmü söz etmek için kullanılan bir terim.
İran İstihbarat Bakanlığı’nın evvelki gün internet sitesinde yayınladığı bir açıklamada Ekberi’nin ülkenin hassas stratejik merkezlerine sızdığını, kıymetli bilgileri topladığını, bunları MI6 olarak da bilinen İngiltere Zımnî İstihbarat Servisi’ne (SIS) gönderdiğini sav etmesi kamu nezdinde “idamı haklı çıkarabilecek” bir telaffuz. Ekberi’nin Avrupa’ya yaptığı ferdî seyahatler sırasında çok uzun mühlet takip edildiği de belirtiliyor İran makamlarınca.
‘Nükleer bilimcinin öldürülmesinde de var’
Suçlamalar ortasında en çarpıcı olanı hem İngiltere hem de İran vatandaşlığı bulunan Ekberi’nin 2020 yılında ülkenin en önde gelen nükleer bilimcisi Muhsin Fahrizade’ye yapılan suikastte rol oynadığı argümanı. İran devletine nazaran Ekberi İngiliz istihbaratının İran’a soktuğu en değerli casus.
3 bin 500 saat işkence
Muhalif çevreler ise Ekberi‘nin, İran istihbaratınca 10 ay boyunca “3 bin 500 saatten fazla” azaplı sorguya alındığını kaydediyor. Muhalifler bu sorgulama sonucu ağzından “zorla” itiraf alınan Ekberi’ye “saykodelik ilaçlar” verildiğini de tez ediyor. BBC yakın vakitlerde Ekberi’nin yakınları aracılığıyla dışarıya sızdırılan ses kaydını da yayınladı. Ekberi kayıtta “Burada beni deliliğe sürüklüyor, azap yapıyorlar, bana zorla cürüm yüklemeye çalışıyorlar” diyor. Ekberi sekiz yıl sürmüş olan İran-Irak savaşının akabinde 1988’de sağlanan ateşkesin uygulanmasına öncülük etmiş, BM gözlemcileriyle yakın işbirliği içinde çalışmıştı. Casusluk tezine ülkede pek inanan yok. Yaygın kanı, Ekberi’nin İran’ın iç siyasi oyunlarının kurbanı olduğu istikametinde.
Onu casusluğa uygun kılan (!) talihsizliği çift vatandaşlığa sahip oluşu. Ülkede ikili vatandaşlık ile yabancı ülke vatandaşlığına sahip çok sayıda İranlının son yıllarda çoğunlukla hem casusluk hem de ulusal güvenlik suçlamalarıyla tutuklandığı anımsanırsa Ekberi’nin başına gelenin ne olduğu da anlaşılabilir.
Gölgesinden korkan rejimlerin sapıttığının tek örneği değil lakin en son örneğidir İran.