İktisatçı Mafhi Eğilmez ‘Seçimden Bir Gün Sonra’ başlıklı yazısında Türkiye’nin problemlerini sıraladıktan sonra bugün yaşanılan ekonomik krizin geçmişte yaşadığımız krizlerden farkını şöyle anlattı:
Bu ülkede 1980’den başlayarak üç büyük kriz yaşadık: 1980 döviz krizi, 1994 faizi enflasyonun altına düşürme inadı krizi, 2001 bankacılık krizi. Bunlara ek olarak 2008 global krizi, 2019 pandemi krizi üzere dışarısı kaynaklı krizlerin de tesirlerini gördük. Bugün içinde bulunduğumuz kriz, bu yaşadıklarımızın hiçbirine benzemiyor. Bu, yaşanan bütün krizlerin bir ortalaması üzere duruyor.
Her şeyden evvel beşerler bir kriz yaşandığının farkında değil. Kriz var deseniz, AVM’lerdeki alış verişe, yollardaki trafiğe, restoran ve kafelerin doluluğuna, tatile gidenlerin yoğunluğuna değinerek ‘ne krizi’ diye soruyorlar. Tıpkı durum krizin tam ortasındaki Arjantin’de görülüyor. Daima ve süratli kıymet kaybeden ulusal paradan kaçış aksiyonuyla tüketimin doruğa çıkması, bir çeşit refah göstergesi olarak algılanıyor.
Hastalığın farkında olmamak işin en tehlikeli yanıdır. Evvelki krizlerde hastalığın farkındaydık, IMF programlarının da takviyesiyle tedbir alarak kısa müddette hastalığı tedavi etmeyi başardık. Bu defa hastalığın farkında olmadığımız için işimiz çok daha sıkıntı. Ayrıyeten evvelki krizlere ek olarak bu sefer iktisat dışı alanlarda da kriz var.
İşin daha da berbatı kimse gerçekleri dinlemek istemiyor ve daima bir mucizenin ortaya çıkıp sistemi kurtarmasını bekliyor: Petrol bulunacak, doğal gaz rezervi keşfedilecek, körfez ülkeleri bize para verecek. Lozan Antlaşması’nın mühletinin bitmesiyle birlikte artık madenlerimizi çıkarıp varlıklı olacağımız hayalinin son kullanma tarihi bu yıl dolduğu için o beklenti kayboldu. Şimdilerde yenileri piyasaya sürülüyor. Mucize bekleyen bir toplumda bunların alıcısı bitmiyor.
‘Ne krizi’ diye soranların seçimden sonra ortaya çıkacak görünüm karşısında, taşları altına dönüştüren büyücülerin masallarda olduğunu anlayacaklarını sanıyorum. Lakin yeniden de bu hususta argümana girmem zira toplumun değerli bir kısmı fanatiklik denilen çok önemli bir hastalığın pençesinde bulunuyor.
YAZININ TAMAMI