Çayönü Zirvesi, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde, Ergani ilçesinin 7 kilometre güneybatısında yer almakta ve yaklaşık 12 bin yıl evvel birinci kez iskan edilmiştir. Neolitik Dönem’in en değerli yerleşimlerinden biri olarak kabul edilen bu alan, yalnızca Anadolu değil, Yakındoğu ve Levant coğrafyasındaki kültür tarihini de yansıtmaktadır.
Kazı projesi, birinci olarak İstanbul Üniversitesi’nden Prof. Dr. Halet Çambel ve Chicago Üniversitesi’nden Prof. Dr. Robert John Braidwood tarafından başlatıldı. Hafriyat başkanlığı daha sonra Prof. Dr. Mehmet Özdoğan ve 2015-2023 yılları ortasında Prof. Dr. Aslı Erim-Özdoğan tarafından yürütüldü. Şu anda, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Savaş Sarıaltun, projeyi devralarak yeni bir kademeye geçiriyor.
Sarıaltun, Çayönü Zirvesi’nin 1960’lı yıllarda yapılan yüzey araştırmalarında tespit edilen yegâne yerleşimlerden biri olduğunu belirtti. “Çayönü Zirvesi, 1964’ten beri sistematik bir halde hafriyat yapılan en uzun periyodik alanlardan biri. Bu 60 yıllık hafriyatlar, tarımın başlangıcı, hayvancılığın evcilleştirilmesi, birinci madencilik ve dünyanın en eski mezar yapıları üzere birçok değerli bulguya ışık tutuyor” dedi.
ÇAYÖNÜ’NÜN TURİZM POTANSİYELİ
Sarıaltun, Çayönü’nün birçok yeniliğin ortaya çıktığı bir alan olduğunu söz ederek, buranın kıymetli bir turizm destinasyonu haline geleceğini vurguladı. “Çayönü, Diyarbakır ölçeğinde marka gelişim alanı olacaktır. Bilimsel bilgilerin toplumsallaşması ve turizme kazandırılmasıyla büyük bir potansiyele sahip” diye ekledi.
YENİ ARAŞTIRMALAR VE HEDEFLER
2015 yılından itibaren projeye devam kararı alındığını belirten Sarıaltun, “Burada Neolitik yerleşmenin devam ettiğini gördük. M.Ö. 3000 yıllarına ilişkin kültür datalarının daha yaygın olduğunu belirledik. Ayrıyeten, daha evvel hiç kazılmayan çanak çömlekli Neolitik devri keşfetmek istiyoruz” dedi. Hafriyat stratejilerinin, kültürler ortasındaki etkileşimleri anlamak üzerine kurulu olduğunu söyleyen Sarıaltun, bu çalışmaların sonunda bölgenin açık hava müzesine dönüştürülmesi hedeflendiğini vurguladı.
Çayönü Tepesi’nin 60 yıllık hafriyat kıssası, bilinmezlikleri ve eksik olan kısımlarına ışık tutmaya devam ediyor.