Akkuyu NGS alanında birinci taze nükleer yakıtın teslim merasimi bugün Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın online iştirakiyle gerçekleştirilecek. Ayrıyeten Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin de, merasime görüntü konferans tekniğiyle katılacak. Taze nükleer yakıtın teslimiyle, ‘nükleer tesis’ statüsü kazanacak olan santralde yakıt teslimatından sonra yapılacak ön testlerin ve hazırlıkların akabinde birinci ünitenin devreye alınması planlanıyor.
Tam kapasite devreye girdiğinde İstanbul’un tüketimine denk elektrik üretecek olan Akkuyu’nun, 60 yıl olarak planlanan işletme ömrü muhtaçlık halinde 20 yıl uzatılabilecek. Akkuyu NGS projesinin tedarikçi zincirinde şu anda yarısı Türk şirketi olmak üzere 400’e yakın firma yer alıyor. 6,5 milyar dolarlık yerelleştirme potansiyeline sahip Akkuyu’da Türk tedarikçilere verilen sipariş 3,2 milyar doları aştı. Santralin, GSYH’ye katkısının 50 milyar dolar olması öngörülüyor.
Nükleer güçte, AK Parti iktidarına kadar sayısız hayal kırıklığı yaşandı. Ülkemizde nükleer santrale sahip olma hayali 1950’li yıllarda başlarken, 1955’te ABD ile imzalanan milletlerarası mutabakatın akabinde ‘Türkiye artık atom bölümüne girdi’ yorumları yapıldı. Bilhassa 1965 yılından sonra her hükümetin programında nükleer santral amacı yer aldı. Adnan Menderes’ten Turgut Özal’a, Necmettin Erbakan’dan Süleyman Demirel’e kadar birçok önder, bu alanda projeler üretti. 1955 yılında Başbakan Adnan Menderes’in Sarıyar Barajı etrafındaki ‘Atom Sitesi’ projesi, 27 Mayıs darbesiyle engellendi. 1971 ve 1980 askeri darbeleri de bu alandaki projelerin yeniden askıya alınmasına sebep oldu.
AK Parti hükümetinden evvelki koalisyon hükûmeti periyodunda, gerek Avrupa ülkelerinin teşebbüsleri gerekse IMF ile yürütülen program nedeniyle 2000 yılında başarısız dördüncü teşebbüs rafa kaldırıldı. Türkiye’de uzun yıllar boyunca güçlü irade ve siyasi istikrar sağlanamadığı için nükleerde somut adımlar atılamadı. 1991’de başlayan koalisyon hükûmetleri periyodu 3 Kasım 2002’de, Recep Tayyip Erdoğan liderliğindeki AK Parti’nin iktidar olmasıyla son buldu. AK Parti’nin 2002’deki hükûmet programında, ‘Çevreci nükleer güç kaynakları devreye sokulacaktır’ sözü, ilerleyen periyotta atılacak adımların sinyalini verdi. 12 Mayıs 2010’da Rusya ile Akkuyu NGS’nin tesisine ve işletimine ait mutabakat imzalandı. 3 Aralık 2010’da Akkuyu Nükleer A.Ş. kuruldu.
Enerjide bağımsızlık adımlarına yönelik batı cephesinin rahatsızlığının yanı sıra, Türkiye’nin nükleer santrale yönelik somut adımları muhalefet partilerini de rahatsız etti. Hem GÜZEL Parti Genel Lideri Meral Akşener hem de CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu, projenin iptal edilmesi gerektiğini savundu. Tüm bu tenkitlere karşın, nükleer güç santralleri kuran ülkelerdeki kalkınma süreci ve ekonomik yükseliş dikkat çekiyor. Gelişmişliğiyle övülen Avrupa, elektriğinin yüzde 25’ini nükleer santrallerden karşılıyor. Milletlerarası Atom Güç Ajansı (IAEA) sayılarına nazaran dünyada elektriğin yüzde 10’u nükleerden elde ediliyor.
1976 yılında lisansı alınan Akkuyu Nükleer Santrali’nin tam 42 yıl sonra yani 3 Nisan 2018’de temeli atıldı. Temel atma merasiminde konuşan Erdoğan, projenin ehemmiyetini şu sözlerle lisana getirmişti: “Akkuyu Nükleer Güç Santrali’nin birinci reaktörünün 2023 yılında devreye alınmasıyla Türkiye de nükleer güç kullanan ülkeler ailesine dâhil olmuş olacaktır. Böylelikle Cumhuriyetimizin kuruluşunun 100’üncü yılını güç alanında da tarihi bir yapıtla taçlandırmış olacağız.”
Akkuyu’daki birinci temel atma merasiminden sonra her şey çok süratli ilerledi. İkinci ünitenin temel atma merasimi 8 Nisan 2020’de, üçüncü ünitenin temel atma merasimi 10 Mart 2021’de, dördüncü ünitenin temel atma merasimi de 21 Temmuz 2022’de yapıldı.
İlk reaktör, taze yakıt teslimatı sonrası yapılacak test ve hazırlıkların akabinde devreye alınacak. Öbür 3 ünitenin de birer yıl ortayla faaliyete geçmesi hedefleniyor. Santral, tam kapasite çalışmaya başladığında Türkiye’nin elektrik tüketiminin yüzde 10’unu karşılayacak.
1977’de Türkiye ile birlikte nükleer güç için yola çıkan Güney Kore, 1978 yılında birinci reaktörünü işletmeye almayı başardı. Güney Kore’de bugün elektriğin yaklaşık üçte biri nükleerden sağlanıyor. Ülke artık nükleer teknoloji ihraç edebiliyor. Güney Kore, nükleer teknoloji kullanımında dünyanın en önde gelen ülkeleri ortasında yer alıyor. Türkiye’nin nükleer için adım attığı yıllarda bu hususla ilgili en ufak bir çalışması bile olmayan Fransa ise bugün düşük üretim maliyeti nedeniyle dünyanın en büyük net elektrik ihracatçısı pozisyonunda bulunuyor. Elektrik ihracatından yılda 3 milyar avro kazanan Fransa elektrik tüketiminin lyüzde 70’ini nükleerden karşılıyor.
Hazine garantisi verilmeyen projede inşa edilecek 4 ünitenin yılda 35 milyar kilovatsaat elektrik üretmesi hedefleniyor. Akkuyu NGS’nin birinci iki ünitesinde üretilecek elektriğin yüzde 70’i ile 3 ve 4. ünitede üretilecek elektriğin yüzde 30’u, Elektrik Satın Alma Muahedesi (ESA) kapsamında, 15 yıl boyunca 12.35 sent/ kWh’den satın alınacak. Bu fiyat, Güç Piyasaları İşletme A.Ş’ye (EPİAŞ) nazaran Türkiye’deki piyasa takas fiyatıyla yaklaşık olarak tıpkı ve cazip olarak öne çıkıyor. Muahede dışında kalan kısmı da hür piyasa şartlarında Akkuyu Nükleer A.Ş. tarafından piyasaya verilecek. 15’inci yılın akabinde ise net kârın yüzde 20’si Hazine’ye aktarılacak.