İYİ Parti Trabzon Milletvekili Hüseyin Örs, bugün TBMM’deki düzenlediği basın toplantısında, AKP Genel Lider Yardımcısı ve Rize Milletvekili Hayati Yazıcı ile AKP’li 80 milletvekilinin imzasıyla TBMM’ye sunulan Çay Kanunu Teklifi’ne reaksiyon gösterdi. 2021 yılında 203 bin 381 yaş çay üreticisi ile 788 bin 988 dekar çaylık alanın kaydının olduğu bilgisini paylaşan Örs, “Şu anda Doğu Karadeniz bölgemizde çay hasadı başlamıştır. ÇAYKUR, birkaç gün evvel yaptığı açıklama ile 16 Mayıs’ta başlayan birinci sürgün kampanyasının tamamlandığını ve birinci sürgün periyodunda üreticilerden 212 bin ton yaş çay alındığı ve karşılığında 42 bin ton kuru çay üretildiğini açıklamıştır. ÇAYKUR, çok kıymetli bir marka ve hem bölgedeki istikrarlar hem de ülke açısından stratejik ehemmiyete sahip bir kurum. İşte bu kurum, yani ÇAYKUR, 2021 yılında tekrar ziyan etti. Yeniden diyorum, zira 2021’den evvelki yıllarda da ziyan etmişti” dedi.
‘ÇAYKUR, 2017’dan bu yana kâr etmiyor’
‘Kâr-zarar kronoloji’ sunan Örs, ÇAYKUR’un 2016’da 82 milyon lira kâr açıkladığını belirterek, 2019’da zararın 635 milyon lira olduğunu söyledi. Örs, 2020’ye gelindiğinde ise ÇAYKUR’un ziyan hanesine 547 milyon TL yazdığını lisana getirerek, “2021 yılı, yani geçen yıl ziyan, 503 milyon TL oldu. Bu sayıların yüzbinlerle tabir edilen küsurları da var ek olarak, onları söylemedim. Yalnızca milyon kısımlarını aldım. Kısaca ÇAYKUR, 2017’dan bu yana kâr etmiyor ve son beş yıldaki toplam ziyanı da küsurları ile birlikte 2,6 milyar TL’yi aşıyor” diye konuştu.
‘Siyaset ÇAYKUR’dan elini çeksin’
2017 yılında Varlık Fonu’na devredildikten sonra ÇAYKUR’un zararındaki artışlara dikkat çeken Örs, “Çay üretiminde dünyada birinci 5-6’da, dünya kişi başına çay tüketiminde birinci sıradayız lakin çayın en büyük kurumu ÇAYKUR ziyan ediyor. Bu zararın münasebetlerinin gerçek bir halde ortaya koyma vakti geldi. Ortada açık seçik bir gerçek var: ÇAYKUR, AK Parti devrinde makûs yönetim edilmektedir, ziyanı katlanarak artan bir kurum haline getirilmiştir. Memleketi yönetim edenlere sesleniyorum; siyaset ÇAYKUR’dan elini çeksin, AK Parti ÇAYKUR’u ‘depo makamı’ olarak kullanma alışkanlığından vazgeçsin” sözlerini kullandı.
‘Teklifi kimin hazırladığı tam bir muamma’
AKP’nin Meclis’e getirdiği Çay Kanun Teklifi’ne ait değerlendirmelerde bulunan Örs, “AK Parti milletvekillerinin imzası ile TBMM’ye sunulan teklif temel komite sıfatıyla Tarım, Orman ve Köyişleri Komisyonu’nda görüşülecekti fakat görüşmeler başlamadan teklifin gelecek yasama devrine bırakıldığı imza sahipleri tarafından açıklandı. 15 husustan oluşan bu kanun teklifi, başta üreticiler olmak üzere birçok bölümden reaksiyon alan bir teklif oldu. Bu kanun teklifini kimin hazırladığı da tartışmalara neden oldu. Ortada bir teklif var lakin teklifi kimin hazırladığı tam bir muamma” biçiminde konuştu.
‘Teklif bu haliyle çay üreticilerini adeta yok saymıştır’
Örs, konuşmasında şunları lisana getirdi:
Söz konusu kanun teklifinde, yaş çay alım fiyatının Ulusal Çay Kurulu tarafından belirlenerek ilan edileceği belirtilmiş. Ulusal Çay Konseyi’ni oluşturan taraflara baktığımızda, burada üreticilerin azınlıkta olduğunu görüyoruz. Bu kurulda yer alan dokuz üyeden yalnızca iki tanesi üretici ismine orada bulunan ziraat odası temsilcileridir. Münasebetiyle kararların çoğunlukla alındığı bu yapıda, fiyat belirlenmesinde üreticilerin tesiri olamayacağı açıktır. Ayrıyeten Ulusal Çay Konseyi’nin belirleyeceği fiyat, yalnızca tavsiye niteliğinde olacaktır. Zira Ulusal Çay Kurulu, düzenleyici ya da denetleyici bir kuruluş değildir, kararlarının da bağlayıcılığı yoktur. Kuruluş yönetmeliğinde kararlarının ilgili kurum ve kuruluşlara teklif mahiyetinde olduğu açıkça belirtilen bu kurula fiyat belirleme ve ilan etme yetkisi vermek, hangi hedefe hizmet edecektir? Teklif, bu haliyle çay üreticilerini adeta yok saymış, çayın ve çay üreticisinin geleceği özel kesimin insafına terkedilmiştir. Bölgedeki tüm ziraat odaları bu duruma tepkilidir ve yansılarını açık olarak tabir etmektedirler.
‘Sonunda ziyanlı çıkan hem üretici hem de tüketici oldu’
Kanun teklifinin dikkat çeken bir başka tarafı, ÇAYKUR’un tesir alanını azaltmak isteğidir. Bu teklifle ÇAYKUR, etkisizleştirilerek yalnızca regüle eden bir kurum haline getirilmek istenmektedir. Bu etkisizleştirme çalışmaları ne yazık ki başka kurumlarda da yapıldı ve sonunda ziyanlı çıkan hem üretici hem de tüketici oldu.
‘Çiftçi kayıt sistemi yönetmeliğinde kesinlikle değişiklik yapılmalı’
Çayda ruhsatlandırmanın yahut kayıt sisteminin oluşturulamaması, yıllardır çözülemeyen bir sıkıntıdır. Bu kanun teklifinin yürürlüğe girmesi ile ailevi sebeplerle kayıt yaptıramayan yahut müsaadesiz çay alanlarının sökülmesi, çiftçiye ceza verilmesi öngörülmektedir ki bu kabul edilemez bir durumdur. Çay üreticisinin bakanlık kayıtlarına kaydının yapılabilmesi için Çiftçi Kayıt Sistemi, yani ÇKS yönetmeliğinde kesinlikle değişiklik yapılmalıdır. Toprağını işleyen, üreten çiftçinin çaylıklarının sökülmesi ve kanunla cezalandırılması gerçek bir yaklaşım olmayacaktır. Mevcut Çay Kanunu Taslağı, genel olarak kontratlı üretimi zorlayan, çay üreticisi ile çay fabrikalarını karşı karşıya getiren, kaydı mecburî kılan, fiyatını da Ulusal Çay Konseyi’nin açıklamasına bırakan bir sistemi öngörmektedir.
‘Çay kanunu değil, çayı bitirme kanunu’
Bu teklifte taban fiyat yoktur. Bu teklifte kota ve kontenjanın kaldırılmasına dair bir düzenleme yoktur. Bu teklifte üreticinin en büyük beklentisi, açıklanan taban fiyatın altında alım yapılmamasına ait bir düzenleme yoktur. Bu teklifle ÇAYKUR yok sayılmakta, hatta gözden çıkarılmaktadır ve teklif, çay üreticilerine yönelik ağır idari yaptırım ve para cezalarını öngörmektedir. Kanun teklifi, bu haliyle Çay Kanunu değil, ‘çayı bitirme kanunu’dur. Bu nedenle kanun teklifi tekrar hazırlanmalı, yeni yasama periyodunda açık, şeffaf, çayın tüm bileşenlerinin görüşlerinin alındığı, iktidar ve muhalefetin üzerinde uzlaştığı bir metinle ulu Meclis’in gündemine getirilmeli ve yürürlüğe girmelidir.”